Wysoka wrażliwość – na czym polega a czym nie jest?

„Beksa”, „Cykor”, „Jesteś przewrażliwiony” – to tylko niektóre z określeń, które często padają pod adresem osób wysoko wrażliwych.  Może i Ty drogi czytelniku słyszałeś te określenia w odniesieniu do siebie?

Niewątpliwie takie etykietki powodują, że zaczynamy dostrzegać, że po pierwsze znacząco różnimy się od innych ludzi, a po drugie możemy dojść do przekonania, że mamy jakiś nieusuwalny defekt, lub coś jest z nami „nie tak”.

Psychoterapeutka Elaine Aron, dogłębnie zbadała i przeanalizowała temat tzw. wysokiej wrażliwości i na tej podstawie wysnuła wniosek, że około 15 – 20 procent populacji posiada wrażliwy układ nerwowy, który prawdopodobnie został odziedziczony. Co ciekawe cecha ta w podobnym natężeniu występuje również w świecie zwierząt.

Wysoka wrażliwość – elementy składowe

Wysoką wrażliwość najłatwiej opisać posługując się, stworzonym przez Elaine Aron schematem DOES:

D ( Depth od processing/ Głębia przetwarzania)

oznacza, że osoby wysoko wrażliwe głębiej przetwarzają docierające do nich informacje pochodzące z różnych kanałów zmysłowych. Oznacza to, że szukają one relacji pomiędzy tym, co postrzegają, a przeszłym doświadczeniami lub analogicznymi obiektami. Robią to niezależnie od tego, czy zdają sobie z tego sprawę czy nie. Jeśli zaś podejmują decyzję to mogą to robić dłużej niż inni gdyż starannie rozważają wszystkie opcje. Dla przykładu większość osób wchodząc do jakiegoś pomieszczenia zauważa, że znajdują się w nim jakieś osoby, jakieś meble i ewentualnie ich ułożenie etc. Natomiast wysoko wrażliwi dodatkowo dostrzegają nastrój osób, które się tam znajdują, relacje pomiędzy nimi,  itd. Nie chodzi tutaj o jakieś nadzwyczajne różnice w odbiorze bodźców, tylko o to, że osoby z tą cechą dostrzegają zazwyczaj więcej szczegółów, zwłaszcza tych nieoczywistych i mniej rzucających się w oczy i proces przetwarzania tych danych trwa u nich dłużej tzn. potrzebują więcej czasu na taką analizę i ewentualne podjęcie decyzji.

O (Overstimulation / Przestymulowanie) 

przetwarzanie większej ilości danych w porównaniu z innymi osobami, powoduje, że osoby wysoko wrażliwe szybciej ulegają przeciążeniu, co z kolei odczuwane jest jako zmęczenie. W praktyce oznacza to na przykład, że po całodziennym zwiedzaniu wieczorna impreza ze znajomymi to dla osoby o wrażliwym układzie nerwowym zbyt dużo, gdyż z trudem znosi ona najmniejszy hałas. Należy jednak odróżnić głębokie przetwarzanie informacji zmysłowych od nadwrażliwości sensorycznej, która towarzyszy niektórym schorzeniom takim jak autyzm. Przykładowo osoby wysoko wrażliwe reagują dyskomfortem na dźwięki dopiero wówczas, gdy były eksponowane na hałas przez dłuższy czas, natomiast osoby z nadwrażliwością sensoryczną reagują w sposób przesadny na dźwięki, które u większości ludzi nie wywołują takiej reakcji.

E (Emotional reactivity / Reaktywność emocjonalna) 

Wysoko wrażliwe osoby silniej reagują na informacje o natężeniu emocjonalnym i cechują się wysoką empatią. Oznacza to większą podatność od nastrojów innych ludzi, co może działać na niekorzyść osób wysoko wrażliwych. Co ciekawe mocniejsze reakcje osób wysoko wrażliwych, dotyczą zwłaszcza emocji pozytywnych. Posiadają one specyficzny potencjał wrażliwych osób do odnoszenia korzyści z pozytywnych wydarzeń i okoliczności, dodatkowo wzmacniany przez pozytywne dzieciństwo. Innymi słowy osoby wysoko wrażliwe, które miały szczęśliwe dzieciństwo mogą funkcjonować lepiej  od tych, które nie posiadają tej cechy.

S (Sensing the subtle / Wyczuwanie subtelności)

Osoby wysoko wrażliwe potrafią dostrzegać subtelne szczegóły, których inni nie dostrzegają, rejestrować niuanse, które innym umykają. Na przykład potrafią dostrzec niewerbalne sygnały, które wskazują na niebezpieczeństwo, które umykają innym. Jednakże, gdy są przemęczone mogą przeoczyć te informacje.

Wysoka wrażliwość a nieśmiałość, introwersja i neurotyzm

Wysoka wrażliwość najczęściej jest kojarzona z takimi cechami jak nieśmiałość, zahamowanie, neurotyzm czy też introwersja. Jednakże etykietki te często są nieadekwatne, gdyż mylnie przedstawiają istotę tej cechy i nadają jej negatywne zabarwienie. Zobaczmy, w jaki sposób wysoka wrażliwość łączy się ze wspomnianymi pojęciami.

Wysoka wrażliwość nie jest tożsama z nieśmiałością ani zahamowaniem.

Nieśmiałość to sposób reagowania na sytuacje społeczne u podstaw którego leży lęk, natomiast wysoka wrażliwość to wrodzona cecha, która powoduje u danej osoby wystąpienie nadpobudzenia w sytuacjach wysoko stymulujących.

Jeśli osoba wysoko wrażliwa w przeszłości znalazła się wielokrotnie w sytuacjach społecznych (nadmiernie stymulujących), które zakończyły się uczuciem porażki, wówczas mogło dojść do rozwinięcia się u niej nieśmiałości. Nie stanowi to jednak reguły i dużo osób wysoko wrażliwych prawie nigdy nie odczuwało stanu onieśmielenia.

Wysoka wrażliwość nie jest równoznaczna ze społeczną introwersją.

Według badań ok. 30 procent populacji osób wysoko wrażliwych to ekstrawertycy. Wyjaśnienie tego stanu rzeczy odwołuje się do sposobu wychowania. Jeśli osoba wysoko wrażliwa wychowywała się w aktywnej towarzysko i kochającej rodzinie, a najbliższe sąsiedztwo również dawało poczucie bezpieczeństwa, wówczas nauczyła się postrzegać ludzi jako źródło wsparcia, a nie zagrożenia. Na uwagę zasługuje również fakt, że wielu introwertyków wcale nie jest wysoko wrażliwych.

Wysoka wrażliwość to nie to samo co neurotyczność.

Osoby wysoko wrażliwe w większym stopniu są narażone na pojawienie się zaburzeń lękowych, depresji i samobójstwa, ale tylko w przypadku, gdy w dzieciństwie i okresie dojrzewania doświadczyły ekstremalnych trudności np. wychowywanie się w rodzinie z problemem alkoholowym lub przemoc itd. Jednakże wysoka wrażliwość nie jest równoznaczna z występowaniem tego typu zaburzeń.

Wysoka wrażliwość – baza którą warto poprawnie pielęgnować

Jeśli jesteś osobą wysoko wrażliwą pamiętaj, że cecha ta w pewnych sytuacjach będzie Ci dawać przewagę i wpływać korzystnie na Ciebie i innych, natomiast w innych będzie stawiać Ci ograniczenia, o których warto pamiętać.

• Po pierwsze zaakceptuj swoją odmienność i styl funkcjonowania.

Masz prawo być bardziej ostrożny od innych, mieć większą od nich potrzebę spędzania czasu w pojedynkę lub mniej się odzywać w towarzystwie. Ważne byś pamiętał, że zachowania te są całkowicie normalne i nie są same w sobie oznaką jakichkolwiek zaburzeń.

• Po drugie inni ludzie i relacje z nimi mogą wywoływać u Ciebie nadpobudzenie

Ważne jednak jest, żebyś nie traktował tego jako wymówki do całkowitego wycofania z relacji międzyludzkich. Świat potrzebuje zarówno Twojej empatii jak i wyczulenia na subtelności.

• Po trzecie niewłaściwe środowisko w większym stopniu oddziałuje na osoby wysoko wrażliwe w porównaniu do tych, którzy tej cechy nie posiadają.

Jeśli zatem Twoje przeszłe doświadczenia życiowe, w tym dzieciństwo stanowi trudny emocjonalnie bagaż i ciężko Ci go „dźwigać” koniecznie poszukaj profesjonalnej pomocy psychologicznej.

• Po czwarte inni ludzie często będą Cię oceniać schematycznie.

Zgodnie z tym, do czego są przyzwyczajeni, mogą często przyklejać Ci etykietki typu „odludek”, „nieprzystosowany” itp. Pamiętaj, że tego typu przedwczesne oceny wynikają z niewiedzy, która często bywa  podszyta lękiem przed nieznanym.

Zadbaj o swój komfort w asertywny sposób, na bieżąco informuj innych na temat tego, jakie są Twoje potrzeby np. zamiast znikać bez słowa powiedz: „Zbyt długie przebywanie w hałasie jest dla mnie męczące. Potrzebuję chwili przerwy.”

• Po piąte jako osoba niezwykle empatyczna nader często będziesz wyczuwać subtelne zmiany nastrojów innych.

Jednak do Ciebie należy decyzja, co z tym zrobisz. Pamiętaj, że inni ludzie mają prawo do swoich odczuć, a Ty nie jesteś za nie odpowiedzialny. Warto zasygnalizować swoją gotowość do pomocy, jednak uszczęśliwianie innych ludzi to nie Twoje zadanie. Zdobądź wiedzę na temat psychomanipulacji, gdyż z uwagi na swoją reaktywność emocjonalną możesz stanowić potencjalną ofiarę różnego rodzaju manipulatorów.

• Po szóste i najważniejsze.

Masz w sobie niebywały potencjał, do intensyfikowania korzyści z dobrych sytuacji i zdarzeń. Szukaj mentorów i ludzi, którzy pozytywnie Cię nakręcają!

Autor: Agnieszka Sroka -z wykształcenia psycholog, z zamiłowania fotograf, pasjonatka wszelkiego rodzaju działań kreatywnych.

*/*

Stawiasz na swój rozwój i nie boisz się trudnych pytań do samego siebie – zapraszam różnież do lektury mojego nowego poradnika „Psychologiczny GPS. Jak zadbać o siebie, stawiać zdrowe granice i tworzyć budujące relacje”.

Uważasz, że ten wpis jest wartościowy? Skomentuj lub napisz mi w mailu! 🙂 Chciałbyś dostawać informację o podobnych bezpośrednio na Twoją skrzynkę? Zapisz się na newsletter, dołącz do mnie na fb, Linkedin lub do grupy fb praca z sensem 🙂